Sebze Yemekleri ve Tarifleri
Sebze yemeği kültürü insanın ateşi keşfi ve bitkisel besin diyetine aşina olduğu tarihlerden bu yana mutfak kültürünün bir parçası olmuş durumda. Elbette antik dönemlerde yapılan sebze yemekleri ile bugün sofralara gelen sebze yemekleri aynı değil. Ancak temelde bu yemeklerin hepsi bir ana sebzeden ve yancılardan ya da tamamen ana sebze ve farklı ürünlerden oluşuyor. Sebze yemekleri özellikle Türk mutfak kültüründe yalnızca içerisinde sebze ihtiva ettiği gibi aynı zamanda et ürünleri, bakliyat ürünleri de içerebiliyor. Bunun yanında hamur, sos, süt ve süt ürünleri gibi gıdalar ihtiva eden sebze yemeklerine de rastlamak da mümkün. Bu tarz yemeklerin hemen hepsi dünyanın farklı mutfak kültürlerinde de mevcut denebilir.
Dünyada birçok popüler sebze yemeği var. Bu yemekler yörelere göre ve o yörelerde bulunan sebze çeşitliliğine göre farklılık gösteriyor. Bu nedenle tüm dünyada popüler sebze yemekleri saymakla bitmez. Türkiye’ye bakacak olursak Türkiye’de sebze yemekleri genellikle zeytinyağlı sebze yemekleri, etli sebze yemekleri, fırında yapılan sebze yemekleri ve tencere sebze yemekleri olarak 4 ana kategoriye ayrılıyor diyebiliriz. Bu kategorilerde ise son derece popüler yemekler mevcut. Türk mutfağında popüler sebze yemekleri söz konusu olduğunda akla ilk olarak patlıcanlı tarifler, kabaklı sebze yemeği tarifleri, taze fasulye yemeği, patatesli yemek tarifleri, karnabahar yemeği, bamya yemeği, börülce yemeği, domatesli sebze yemeği tarifleri, brokolili tarifler, lahanalı tarifler ve yeşil sebzelerden oluşan yemek tarifleri geliyor.
Basit Sebze Yemeği Tarifleri
Basit sebze yemekleri ya da pratik sebze yemekleri tabiri genellikle az malzemeli, hazırlaması ve pişirmesi kısa süren sebze yemeklerini tanımlamak için kullanılıyor. Bu tip sebze yemeklerine Türk mutfağından veya farklı mutfak kültürlerinden örnek vermek oldukça kolay. Çünkü birçok basit sebze yemeği tarifi var ve dünyanın farklı kültürlerinde farklı tarifler ile pratik sebze yemekleri yapılabiliyor. Örneğin Türk mutfağında zeytinyağlı kabak yemeği tarifi bu örneğe oldukça iyi uyuyor. Yemeklik taze kabak soğan, sarımsak ve birkaç parça yan malzeme ile kısa sürede pişirilerek sofraya servis edilebilir. Pratik sebze yemekleri zamanı az olanlar, mutfakta çok zaman geçirmeyenler ancak sebze tüketmek isteyenler için oldukça değerli tarifler diyebiliriz.
Zeytinyağlı Sebze Yemekleri
Zeytinyağlı sebze yemekleri özellikle Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerde oldukça önemli bir kültür. Bu ülkelerin deniz kıyısı yani sahil şeridini oluşturan bölgelerinde zeytinyağlı sebze yemekleri ile sıkça karşılaşmak mümkün. Bu tarz yörelerde mutfak kültürünün büyük bölümünü zeytinyağlı sebze yemekleri oluşturuyor. Akdeniz iklimine sahip Akdeniz kıyılarında çok sayıda sebze yetişiyor olması ve zeytin üretiminin yoğun olması ortaya bu yeme içme kültürünün çıkmasına sebep oluyor.
Zeytinyağlı sebze yemekleri bugün Türkiye’nin hemen her yerinde sevilerek tüketiliyor olsa da genel olarak bu yemekler Ege Bölgesi’yle ve Akdeniz Bölgesi ile özdeşleşmiş durumda. Özellikle Ege’de oldukça popüler zeytinyağlı sebze yemekleri tarifleri mevcut. Ege’den ünlü zeytinyağlı yemek örneklerine bakarsak;
Zeytinyağlı etli şevketibostan tarifi: Ege Bölgesi’ne ait otlardan olan şevektibostan kuzu eti ve zeytinyağı ile adeta sınıf atlıyor.
Zeytinyağlı baklalı enginar tarifi: Bakla ve enginar hem zeytinyağlı sebze yemekleri hem de Ege söz konusu olduğunda akla ilk gelen sebzelerden oluyor.
Zeytinyağlı kabak çiçeği dolması tarifi: Kabak türleri sofraları zenginleştiren sebzelerden. Bunun yanında kabak çiçeği de Ege mutfağına zenginlik katıyor.
Zeytinyağlı fava tarifi: Türk mutfağının en popüler mezelerinden olan fava, zeytinyağıyla özdeşleşince inanılmaz lezzetli oluyor.
Zeytinyağlı iç bakla tarifi: Zeytinyağlılar arasında bakla çok sık kullanılan sebzelerden biri. İç bakla bir baklagiller üyesi olsa da sebze yemeği olarak da kabul ediliyor.
Zeytinyağlı börülce tarifi: Taze börülce ve zeytinyağı bir araya gelince ortaya inanılmaz bir lezzet çıkıyor.
Zeytinyağlı yaprak sarması tarifi: Zeytinyağlı yaprak sarması Anadolu coğrafyasının en popüler yemekleri arasında yer alıyor.
gibi özel tarifler karşımıza çıkıyor.
Diyet Sebze Yemekleri
Sebze yemekleri eğer hayvansal yağ, margarin, işlenmiş un ürünleri, yağlı etler ya da yüksek kalorili bakliyat, pirinç gibi şeyler içermiyorsa genel anlamda diyete uygun yemekler olarak kabul ediliyor. Bu nedenle birçok sebze yemeğini diyet sebze yemeği olarak nitelendirmek mümkün. Özellikle de zeytinyağlı sebze yemekleri, yeşil sebze yemekleri, etsiz sebze yemekleri zayıflamak isteyenler veya sağlıklı yaşam arayışında olanlar için çok ideal olarak görülüyor. Bu yemekler besin değerleri yüksek olmasına karşın düşük kalorileri nedeniyle diyet yapanlar tarafından tercih ediliyor. Ayrıca vegan ve vejetaryen diyetler için de uygun olan etsiz sebze yemekleri bu diyetlere uygun yaşayanlar tarafından da sıklıkla tercih ediliyor.
Fırında Sebze Yemeği Tarifleri
Fırın, kuzine, tandır ve benzeri pişirme üniteleri hem Türk mutfağında hem de farklı mutfak kültürlerinde sıklıkla kullanılıyor. Fırın genel bir pişirme aracı olduğu için fırında hemen her şeyi pişirmek mümkün. Hamur işlerinden et yemeklerine, sebze yemeklerinden deniz ürünlerine kadar hemen her şeyi fırında pişirmek mümkün.
Fırında oldukça lezzetli hale gelen ürünlerden biri de sebze yemekleri. Hemen her sebze yemeğini ister etli olsun, ister etsiz olsun fırında pişirmek mümkün. Bunun için doğru ısıda yemekleri doğru tarifler üzerinden yapmak yeterli olacak. Gerisi fırının doğru çalışmasına ve yemeği doğru şekilde pişirmesine kalıyor. Sebze yemekleri fırında tüm bileşenleri aynı anda piştiği için ve uzun sürelerde pişirme işlemi yapıldığı için birçok kişiye göre tencerede pişen sebze yemeklerinden çok daha lezzetli oluyor.
Hemen hemen tüm sebze yemekleri fırında pişirilebileceği gibi ocakta pişirilemeyecek ve yalnızca fırın ve benzeri pişirme ünitelerinde pişirilebilecek sebze yemekleri de mevcut. Bu yemekler genelde içinde, üzerinde hamur veya sos bulunan yemekler de diyebiliriz. Fırın sebze yemeklerine örnek verecek olursak;
Patates graten, kabak graten, karnabahar graten, sebzeli kiş, sebzeli kek, kabak mücver, patates röşti gibi ünlü yemekler peşi sıra sıralanabilir.
Kış Sebze Yemekleri
Günümüzde aslında mevsim sebzeleri kavramı yavaş yavaş ortadan kalkmaya başladı. Gelişen tarım teknolojileri ile artık her mevsimde hemen her sebze veya meyve yetiştirilmeye başladı. Ancak yine de mevsiminde olmayan sebzeler mevsiminde yetişen sebzelere göre çok daha yüksek fiyat etiketine sahip olduğu için ve mevsim sebzeleri tezgahlarda, raflarda daha yaygın olduğu için mevsiminde sebze tüketimi halen daha yoğun.
Yılda 4 mevsim olsa da sebzeler genellikle yaz sebzeleri ve kış sebzeleri olarak ikiye ayrılıyor. Kış sebzeleri sonbaharın ortalarından itibaren yaygın şekilde bulunabiliyor. Bu sebzeler kış sofralarının vazgeçilmezi oluyor ve sebzelerden alınması gereken besin takviyelerini insanlar genel olarak kış sebzelerinden temin ediyor. Elbette yaz sebzeleri de artık kış mevsiminde de bulunabiliyor. Ancak kış mevsiminde özellikle kök sebzelerin lezzeti doruğa çıktığı için mevsiminde tüketilen sebzelerin yerini başka hiçbir şey tutmuyor.
Kış sebzelerinden yapılan Türk mutfağında en popüler sebze yemeklerine göz attığımızda karşımıza daha çok kök sebze yemeği tarifleri çıkıyor. Kış sebze yemeklerine popüler örnekler vermek gerekirse; beyaz lahanadan yapılan lahana sarması ve kapuska, karnabahar yemeği, ıspanak kavurması, ıspanak yemeği, portakallı kereviz, zeytinyağlı pırasa, brokoli yemeği ve brokoli çorbası, Brüksel lahanası, zeytinyağlı yer elması yemeği, pazı dolması ve pazı yemeği, balkabağı yemeği ve balkabağı çorbası, kış türlüsü ve kış sebzeli beşamelli kiş gibi popüler yemekler peşi sıra sıralanabilir.
Yaz Sebze Yemekleri
Yaz mevsiminde ve ilkbaharda doğa bir uyanış ve canlanma geçirdiği için haliyle yaz aylarında kış aylarına göre çok daha fazla sebze çeşidi yetişiyor. Pazar tezgahlarında ve market raflarında yaz aylarında çok sayıda sebze çeşidi bulmak mümkün. Elbette yaz aylarında da artık kış sebzeleri de bulunabiliyor ancak; mevsiminde tüketilen sebzelerin yeri ve lezzeti her zaman ayrı oluyor. Yaz sebzeleri kış sebzelerine göre daha çok kök sebzeler grubunun dışında kalan ürünlerden oluşuyor.
Yaz sebzeleri arasında Türk mutfağında çok sık kullanılan patlıcan, kabak ve taze fasulye gibi tabiri caizse süper starlar bulunurken aynı zamanda taze barbunya ve taze bamya gibi lezzetli alternatifler de yer alıyor.
Yaz sebze yemekleri alanına popüler sebze yemekleri örnekleri vermek gerekirse; Patlıcandan yapılan patlıcan yemeği, imambayıldı, karnıyarık, patlıcan kızartması, zeytinyağlı kabak yemeği, kabak dolması, kabak kızartması, kabak mücver, taze fasulye yemeği, taze barbunya yemeği, bamya yemeği, domates dolması, domates çorbası, domatesli pilav, biber dolması, biber kızartması, bezelye yemeği, semizotu yemeği, zeytinyağlı börülce yemeği, yaz türlüsü, patates salatası, patates yemeği, patates kızartması gibi çok popüler sebze yemeği tarifleri sıralanabilir.
